Çdo herë që dëgjojmë në lajme se “FED ka rritur normën e interesit”, kjo nuk është thjesht një lajm për Shtetet e Bashkuara të Amerikës – është një lajm që trondit të gjithë botën financiare. FED, ose Rezerva Federale Amerikane, është banka qendrore e SHBA-së dhe vendimet që ajo merr ndikojnë jo vetëm ekonominë amerikane, por edhe tregjet financiare globale, përfshirë edhe tregun e obligacioneve. Në këtë artikull do të shpjegojmë në mënyrë të thjeshtë se si funksionon kjo ndikim dhe pse është e rëndësishme edhe për një investitor të zakonshëm në Evropë apo Shqipëri.
Kur FED ndryshon normat e interesit, çmimi dhe kthimi i obligacioneve në gjithë botën mund të ndryshojë. Ky ndikim ndodh sepse ekonomia amerikane është më e madhja në botë, dhe dollari amerikan është monedhë globale. Prandaj, çdo lëvizje që vjen nga FED-i shihet si sinjal për drejtimin që mund të marrin tregjet financiare në mbarë globin.
Si ndikon rritja e normave të interesit?
Kur FED rrit normat e interesit, kjo nënkupton që të huash para bëhet më e shtrenjtë. Kjo rritje ndikon drejtpërdrejt në çmimin e obligacioneve.
- Çmimi i obligacioneve bie: Obligacionet ekzistuese që paguajnë interes më të ulët bëhen më pak tërheqëse krahasuar me obligacionet e reja që do kenë interes më të lartë.
- Investitorët kërkojnë kthim më të lartë: Për të konkurruar me normat e reja më të larta, obligacionet ekzistuese duhet të shiten më lirë që të ofrojnë një kthim të ngjashëm.
Shembull i thjeshtë: Nëse ke një obligacion që të sjell 3% fitim në vit, por pas vendimit të FED-it dalin obligacione të reja që japin 5%, atëherë askush nuk do ta blejë tëndin me të njëjtin çmim si më parë.
Pse ndikon FED edhe jashtë SHBA-së?
Edhe pse FED kontrollon vetëm ekonominë amerikane, ndikimi i saj është global për disa arsye:
- Dollari është monedhë ndërkombëtare: Shumë obligacione në botë emetohen në dollarë amerikanë. Kur FED ndryshon normat, çmimi i dollarit ndryshon, duke prekur të gjitha këto obligacione.
- Investitorët ndërkombëtarë ndjekin SHBA-në: Fondet dhe bankat nëpër botë shpesh ndjekin vendimet e FED-it për të vendosur ku të investojnë. Nëse normat amerikane rriten, shumë investitorë të huaj mund të largohen nga obligacionet e vendeve të tjera për të investuar në ato amerikane.
Për shembull, një fond në Evropë që investon në obligacione shqiptare mund të zgjedhë të tërheqë paratë për t’i investuar në obligacione amerikane nëse ato japin më shumë fitim dhe konsiderohen më të sigurta.
Efektet në vendet në zhvillim
Vendet që nuk kanë ekonomi të qëndrueshme ose kanë borxhe të mëdha në dollarë shpesh ndihen më shumë nga lëvizjet e FED-it. Kur normat rriten:
- Bëhet më e vështirë të paguajnë borxhin: Sepse duhet të paguajnë më shumë për huatë e marra në dollarë.
- Mund të ndodhë largim kapitali: Investitorët e huaj largojnë paratë nga këto vende për të investuar në tregun amerikan.
Për vendet e vogla si Shqipëria, kjo do të thotë se mund të jetë më e vështirë të tërheqin investime të huaja apo të shesin obligacione me kushte të mira.
Çfarë duhet të mbani parasysh si investitorë?
Nëse mendoni të investoni në obligacione ose thjesht doni të kuptoni çfarë ndodh në tregjet financiare, është mirë të ndiqni vendimet e FED-it. Disa gjëra që duhen pasur parasysh:
- Rritja e normave nga FED zakonisht ul çmimin e obligacioneve ekzistuese.
- Një normë më e lartë interesi mund të rrisë fitimin për blerjet e reja të obligacioneve.
- Luhatjet në tregun global mund të ndikojnë edhe në çmimet e obligacioneve shqiptare, sidomos kur ka investitorë të huaj të përfshirë.
Për shembull, nëse planifikoni të blini obligacione afatgjata, duhet të mendoni se çfarë pritet të bëjë FED-i në muajt ose vitet e ardhshme. Një rritje e mundshme e normave mund të ulë vlerën e investimit tuaj.
Çfarë nxjerrim nga kjo?
Edhe pse jemi larg nga Amerika, vendimet e FED-it na prekin të gjithëve, drejtpërdrejt ose tërthorazi. Për këtë arsye, edhe nëse nuk jeni ekspertë ekonomie, është mirë të kuptoni si funksionon kjo ndërlidhje. Nëse jeni investitorë, kursimtarë apo thjesht njerëz që duan të kuptojnë më mirë lajmet financiare, dijenia për rolin e FED-it në tregun e obligacioneve globale është një hap i rëndësishëm drejt vendimeve më të zgjuara.