Kur flasim për mënyrat si financohen projektet publike, shumë vende përdorin atë që quhet “obligacione komunale”. Këto janë një mënyrë për bashkitë dhe komunat që të marrin para hua për të ndërtuar shkolla, rrugë, spitale apo përmirësime të tjera që i nevojiten komunitetit. Por a ekziston një mundësi e tillë në Shqipëri? A mundet një bashki shqiptare të lëshojë obligacione për të financuar një projekt të rëndësishëm lokal?
Kjo temë është me interes për qytetarët sepse lidhet drejtpërdrejt me zhvillimin e qyteteve tona dhe me mundësinë që edhe qytetarët e zakonshëm të investojnë në projekte që përmirësojnë jetën e përditshme. Në këtë artikull do të shpjegojmë çfarë janë obligacionet komunale, si funksionojnë dhe nëse Shqipëria i ka përdorur ndonjëherë.
Çfarë janë obligacionet komunale?
Obligacionet komunale janë një formë huaje që bashkitë marrin nga publiku. Me fjalë më të thjeshta, bashkia del dhe thotë: “Dua të ndërtoj një shkollë të re. Nuk kam të gjitha paratë tani, por nëse më jepni hua, do t’ua kthej me këste dhe me një fitim të vogël për ju”. Kjo është pikërisht ajo që ndodh me obligacionet.
Këto obligacione zakonisht kanë një afat – për shembull, 5 ose 10 vjet – dhe gjatë kësaj kohe, bashkia paguan interes për paratë që ka marrë hua. Pas përfundimit të afatit, ajo e kthen shumën e plotë. Individët, bankat apo investitorët mund t’i blejnë këto obligacione dhe të përfitojnë nga interesat që ato ofrojnë.
A janë përdorur në Shqipëri?
Deri më tani, në Shqipëri obligacionet komunale nuk janë përdorur në mënyrë të përhapur. Shumica e bashkive mbështeten kryesisht te buxheti shtetëror ose ndihma nga organizata ndërkombëtare për të financuar projektet e tyre. Ka pasur diskutime ndër vite për të hapur rrugë drejt këtij instrumenti financiar, por ende nuk është bërë realitet.
Një nga arsyet kryesore është se kërkon rregulla të qarta ligjore, besueshmëri të institucioneve vendore dhe aftësi të mirë për menaxhimin e financave. Disa bashki të mëdha si Tirana apo Durrësi mund të jenë më të përgatitura për një hap të tillë, por shumica e njësive vendore kanë ende sfida në transparencë dhe organizim.
Pse mund të jetë kjo një mundësi e mirë?
Nëse zbatohet siç duhet, lëshimi i obligacioneve komunale mund të sjellë shumë përfitime:
- Bashkitë do të kenë më shumë mundësi për të financuar projekte pa pritur fonde nga qeveria qendrore.
- Qytetarët mund të investojnë në zhvillimin e qytetit të tyre dhe të përfitojnë një kthim nga kjo investim.
- Kjo rrit transparencën dhe përgjegjësinë, sepse kur merren para nga publiku, çdo projekt duhet të jetë i qartë dhe i arsyetuar.
Për shembull, nëse një bashki dëshiron të ndërtojë një qendër sportive, ajo mund të lëshojë obligacione për qytetarët që duan të mbështesin këtë projekt. Kështu, të gjithë përfitojnë: bashkia merr paratë, qytetarët fitojnë interes dhe komuniteti fiton një objekt të ri.
Çfarë duhet të dimë si qytetarë?
Edhe pse aktualisht nuk ka obligacione komunale në Shqipëri, kjo ide mund të bëhet realitet në të ardhmen. Prandaj është e rëndësishme që qytetarët të kenë njohuri bazë për këtë mundësi. Nëse një ditë bashkia juaj ofron obligacione për një projekt të rëndësishëm, ju duhet të dini:
- Çfarë projekti do të financohet?
- Sa është interesi që do të përfitoni?
- Cili është afati i kthimit të parave?
- A ka garanci që paratë do të menaxhohen siç duhet?
Njohuria është fuqi. Sa më shumë dimë për mënyrat se si mund të ndihmojmë dhe njëkohësisht të përfitojmë nga zhvillimi i qytetit tonë, aq më aktivë dhe të ndërgjegjshëm bëhemi si qytetarë.